HAIBUN
(haiku in proza verweven)
door Teuntje Knöps – oktober 2012
Nog niet zo lang geleden, ontving ik een e- mail met daarbij een haibun: een verslagje van een beleving in de natuur, op mooie, poëtische wijze heel beeldend beschreven. Aan het eind stond een haiku, die de kern van het stukje weergaf.
Het geheel sprak mij, en de overige leden van ons haikugroepje, zeer aan.
Naast haiku, sturen we elkaar nu ook onze haibun toe!
Haibun is een combinatie van proza en haiku, waarin de dichter gedachten en gevoelens weergeeft over specifieke dingen of gebeurtenissen in de natuur.
De bekende Japanse dichter Basho (1644-1694) maakte in de laatste jaren van zijn leven vele, lange, reizen; meestal te paard of te voet. Hij werd ‘de dichter zonder dak’ genoemd. Onderweg schreef hij proza over zijn belevingen in de natuur met daarin één of meerdere haiku. Later werden die verslagen Haibun genoemd.
Zijn beroemdste verslag van een van die reizen is: ‘Het Smalle Pad Naar Het Verre Noorden’, wat ook gezien wordt als een verslag van een innerlijke zoektocht waarbij poëzie zijn drijfveer was. Een schrijver zei over hem: ‘bij Basho zit de poëzie niet in de taal maar in de werkelijkheid’.
In die werkelijkheid komen ook personen voor. Basho verhaalt in genoemd verslag van zijn bezoeken aan vroegere vrienden met wie hij dan vaak gedichten schrijft of voor wie hij soms gedichten achterlaat. Zijn leven draait om poëzie.
Hij was op reis gegaan met het doel om gedichten te schrijven, maar behalve gedichten, schreef hij ook het verhaal er omheen, de gebeurtenissen onderweg, die de aanleiding vormden voor de haiku er bij.
Al die eilanden
in duizend stukjes gebroken
een zomerzee
Deze haiku staat aan het eind van een verslag van Basho toen hij vanaf hoge kliffen uitkeek op de oceaan en de ontelbare eilandjes zag, die voor de kust lagen. Een stroom van gevoelsmatige impressies ging aan de haiku vooraf. De haiku beweegt als het ware achter de prozapassage en neemt de lezer mee achter de verteller.
In haibun kun je meer van jezelf kwijt, zo is mijn ervaring. Het proza gaat over de schoonheid en oneindigheid van de natuur waarover je je gevoelens en impressies kunt uiten. De seizoenen zijn herkenbaar daarin. Vaak is de haiku verbonden aan het proza maar kan ook op zichzelf staan. Haibun wordt, net als haiku, in de tegenwoordige tijd geschreven; het gaat om het ‘hier en nu moment’, een speciaal moment….
twee voorbeelden:
De mussen en ik
In mijn jeugd waren er veel mussen. Je zag er meer dan nu. Ik heb dikwijls naar hun gedrag gekeken. Daarbij had ik altijd een blij gevoel.
Door oorlogsomstandigheden logeerde ik enige maanden bij een tante. Ik weet niet meer in welk jaar van de oorlog het was. Ik sliep in het slaapkamertje van mijn neef (hij op zolder) en op de ombouw van het opklapbed stond een beeldje van een mus. Het was van hout en had mooie kleuren. Ik raakte het altijd even aan als ik naar bed ging, aaide het even. Dan viel ik in slaap met op de achtergrond het verre eentonige geluid van de dieseltreinen die tussen Rotterdam en Schiedam reden, soms kwam er een goederentrein heel dichtbij langs.
Toen ik het boek Het Vogeljaar van Jac. P. Thijsse kocht (ik kon het nog in een oude spelling kopen: mijn keuze) zag ik dat het eerste plaatje voorin de afbeelding van een mus was. Hij leek op het beeldje op het opklapbed van mijn neef. Thijsse schreef: ‘We zullen beginnen met even naar de mussen te kijken’. En: ‘waar geen mensen wonen, zijn ook geen mussen’. Dat vond ik zo mooi gezegd.
In het tuincentrum dat ik onlangs bezocht vlogen de mussen door het restaurant. Een musje pikte een stukje brood uit mijn hand: dat zoiets eenvoudigs even zo’n geluksgevoel kan geven. Het tuincentrum wordt door een voormalige buurvrouw de plantenmaffia genoemd. Ze had dan ook een cursus tuinieren gevolgd….
Ook nu ben ik blij als ik mussen zie.
in de ochtendzon
tjilpt en trilt een kleine mus
vleugelgefladder
Henk Ubas
(met een enkele aanpassing van de redactie)
Bewegend beeld.
Het is een mooie voorjaarsmiddag. Een beetje zon en af en toe
wolken. Ik bezoek de beeldentuin in Heenvliet.
De beelden staan ruim opgesteld en zorgen voor een boeiend
uitzicht tussen de bloeiende boterbloemen en fluitekruid.
De verschillende materialen hout, glas, keramiek, brons en steen
vermengen zich mooi met hun natuurlijke omgeving.
Vooral het blauw van het glas vind ik prachtig.
Genietend van al dit moois staat een mevrouw te fotograferen.
Er beweegt iets aan de rand van het water.
Een meerkoet scharrelt heen en weer en maakt waarschuwende geluiden.
Onder haar rechtervleugel zwemmen twee jongen hun eerste krabbels.
Oranje kopjes steken net boven het water uit.
In het nest liggen twee eieren. Door de moeder goed bewaakt.
Wat is het mooiste beeld in de tuin?
kleurrijke beelden
in bed van bloemen en gras
bewegend en stil
Janny Brandsma
(met een enkele aanpassing van de redactie)